Kultura "per capita"

Tegoroczne „Dni Góry” były bardzo udane. Po raz pierwszy mieszkańcy naszej gminy – i nie tylko – zamiast żałosnej popeliny, którą dotąd królowała na scenie – mogli zobaczyć z bliska i posłuchać topowych zespołów i wykonawców. Nie pamiętam podobnych tłumów podczas tej dorocznej imprezy, a takich było już trochę.

Oczywiście, że ściągnięcie gwiazd kosztować musiało, ale wszak „Dni Góry”, miasta w końcu powiatowego o ponad 700. letniej historii, to nie dożynki. Nieliczni malkontenci sączyli mi co prawda do uszu zastrzeżenia typu: „kupę forsy na to poszło!”, „rozrzutność!”, ale mało się tymi uwagami przejmowałem, gdyż: „jeszcze się taki nie urodził, co wszystkim dogodził”. Jak chcą przysłowiowej „wiochy” na scenie, to już rzecz ich „wyrafinowanego gustu.” Jedną tylko uwagę wziąłem sobie do serca, która dotyczył niewystarczającej liczby „sławojek”, przed którymi nieraz tworzyły się kolejki niczym pod sklepami mięsnymi w dawnej epoce.

Uwagi niezadowolonych z zaproszenia gwiazd na „Dni Góry”, wywołały we mnie refleksję na temat wydatków ponoszonych na kulturę przez nasz samorząd. Trzeba Państwu wiedzieć, że zadanie „krzewienia i rozwoju” kultury leży w gestii samorządu, który ma ustawowy obowiązek to czynić. Toteż zrodziła się we mnie nieodparta wewnętrzna potrzeba zbadania tegoż zagadnienia. Z pomocą przyszedł mi tu ranking zamieszczony na internetowej stronie „Wspólnoty” (http://www.wspolnota.org.pl/rankingi/). Tam fachowcy wyliczyli wysokość środków przeznaczanych na kulturę przez wszystkie samorządy gminy w całej Polsce. Nic tylko brać i oświecać!

Pozycja gminy w rankingu zależała od wysokości kwoty przeznaczonej „na głowę” („per capita”) mieszkańca danej gminy w latach 2010 – 2014. Autorzy rankingu poinformowali przy tym, że wg. GUS roku 2014 średnio każdy samorząd gminny wydał kwotę 200,68 zł „na głowę” swojego mieszkańca, którą przeznaczył na kulturę. Warto też wiedzieć, że – jak informują autorzy rankingu – w ostatnich 14 latach nastąpił 6. krotny wzrost nakładów na kulturę ponoszonych przez samorządy gminne w Polsce. Jeszcze w roku 2001 wg. GUS średnio na 1 mieszkańca gminy wydawały 33,73 zł rocznie na szeroko pojętą kulturę.

Na wydatki na kulturę składają się m.in. koszty utrzymania i działalności świetlic wiejskich, domów kultury, klubów, świetlic, bibliotek. Dodać do tego należy również wydatki majątkowe związane z kulturą, jak np. remonty świetlic, co na terenie naszej gminy jest faktem realnym i namacalnym, co by na ten temat nie psioczono. Inną sprawą jest wykorzystanie naszych wyremontowanych świetlic, ale to już inna bajka.

Pod uwagę wzięte zostały wydatki bieżące i majątkowe – uwzględniono łączną kwotę z lat 2010–2014. Wydatki zostały przeliczone na osobę (liczba mieszkańców poszczególnych regionów pochodzi z danych GUS na koniec 2014 roku), zawarte w dziale 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego. Autorzy rankingu podzielili gminy na: miejsko – wiejskie i wiejskie. W polu mojego zainteresowania znalazły się wszystkie gminy z naszego powiatu.

Zwycięzcą rankingu w kategorii gminy miejsko – wiejskie została gmina Nowe Warpno (woj. zachodniopomorskie), która w latach 2010 – 14 w przeliczeniu na 1 mieszkańca przeznaczyła na kulturę kwotę 8101,65 zł., co stanowiło 16,93% w całości 4. letniego budżetu tej gminy.

Ostatnie miejsce w rankingu zajęła gmina (miejsce 608) zajęła gmina Zaklików (woj. podkarpackie), w której w latach 2010 – 2014 wydano na kulturę kwotę 57,40 zł na 1 mieszkańca (1,85% gminnego budżetu).

Miejsko – wiejska gmina Wąsosz uplasowała się na pozycji 182 na 608 gmin skalsyfikowanych w tej kategorii. W latach 2010 – 2014 wydatki budżetu gminy Wąsosz wyniosły łącznie 123.464 498,23 zł. Na kulturę w tym okresie przeznaczono 5.409.670,38 zł. Daje to kwotę 731,33 zł „per capita”. Na koniec 2014 r. było 7397 mieszkańców na terenie gminy. W ujęciu procentowym w okresie lat 2010 – 2014 wydatki na kulturę w tej sąsiedniej gminie wyniosły 4,38% całości jej gminnego budżetu.

W naszej gminie budżet w latach 2010 – 2014 po stronie wydatków zamknął się kwotą 329.729.464,23 zł. Na kulturę łącznie wydano w tym okresie 11.970.846,02 zł. Kwota ta stanowi 3,58% ogółu wydatków w tym okresie. Na głowę 1 mieszkańca gminy wydano we latach 2010 – 2014 573,65 zł. Kwotę tę wyliczono na podstawie ilości mieszkańców gminy, których – wg autorów rankingu – na dzień 31.12.2014 r było 20.554. W rankingu przypadło naszej gminie miejsce 311 na 608 gmin miejsko – wiejskich.

Abyście Państwo mieli jako taki obraz rzeknę, że 1 miejsce w kategorii gmin wiejskich zajęła gmina Kleszczew z woj. łódzkiego, która w latach 2010 – 2014 w przeliczeniu na 1 mieszkańca wydał kwotę 7339,46 zł, ale jej 4. Letnie wydatki wyniosły ponad 920 mln zł. Ostatnie, 1566 miejsce, zajęła gmina Wąsewo (woj. mazowieckie), która na kulturę w latach 2010 – 2014 wyasygnowała nieco ponad 146 tys. zł przy 4. Letnich wydatkach budżetowych w kwocie ponad 73 mln zł. W przeliczeniu na „łeb” wydano tam 32,98 zł na kulturę.

Gmina wiejska Jemielno zajęła w swojej kategorii miejsce 262 na 1566 gmin ujętych w rankingu. W latach 2010 2014 łączne wydatki z jej budżetu osiągnęły kwotę 58.045.474,39 zł. Z tej kwoty na kulturę przeznaczono 2.587.082,52 zł., tj. 4,46% ogółu wydatków. W liczącej na koniec 2014 r. 3171 mieszkańców gminie, wydano w latach 2010 – 2014 kwotę 815,56 zł na osobę z przeznaczeniem na kulturę.

W wiejskiej gminie Niechlów, liczącej 5114 mieszkańców (stan na koniec 2014 r.), wydatki gminnego budżetu wyniosły 78.663.279,81 zł. Z tej kwoty na kulturę wydano 3.855.289,08 zł., co stanowiło 4,90% całości wydatków. A więc na 1 mieszkańca tej gminy w okresie 2010 – 2014 wydano z przeznaczeniem na kulturę 753,87 zł. To dało gminie Jemielno 323 miejsce na 1556 w rankingu.